W obecnych czasach, w których obserwujemy i odczuwamy intensywne zmiany klimatyczne, coraz większy nacisk kładzie się na wytwarzanie energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii, która jest mniej szkodliwa dla środowiska. Jednym z typów energii odnawialnej jest energia słoneczna, która za pośrednictwem ogniw fotowoltaicznych może być zamieniana na energię elektryczną. Z uwagi na swój charakter farmy fotowoltaiczne zajmują często duże powierzchnie i powstają często na obszarach rolniczych, które mogą stanowić cenne siedlisko dla zwierząt, np. jako żerowisko lub miejsce lęgu.
Jednym z kluczowych elementów realizacji inwestycji wielkopowierzchniowych jest zachowanie bioróżnorodności. Ma to ogromne znaczenie ze względów postrzegania społecznego inwestycji, jak również jest wymogiem wielu jednostek finansujących, certyfikujących czy też biorących udział w taksonomii. Ponadto zachowanie bioróżnorodności jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania życia na ziemi w skali globalnej jak i lokalnej.
Elementem rozpoczynającym prace nad planem zarządzania bioróżnorodnością jest rozpoznanie zróżnicowania przyrodniczego na terenie realizowanej inwestycji oraz w jej bezpośrednim sąsiedztwie w postaci inwentaryzacji przyrodniczej. Ma to na celu:
- Wskazanie centrów bioróżnorodności oraz najbardziej wrażliwych i wartościowych obiektów przyrodniczych, które należałoby zabezpieczyć w trakcie realizacji inwestycji bądź zminimalizować wpływ na nie – waloryzacja przyrodnicza
- Rozpoznanie warunków lokalnych, tak by późniejsze działania związane z planem zarządzania bioróżnorodnością były do nich dopasowane i wprowadzały rozwiązania adekwatne siedliskowo
Kolejną kwestią jest przeanalizowanie potencjalnych wpływów na bioróżnorodność, zarówno tą rozumianą lokalnie, jak również uwzględniając obszary wyznaczone jako cenne przyrodniczo na poziomie ponadlokalnym w postaci obszarów chronionych np. obszarów Natura 2000. W celu zachowania bioróżnorodności istotnym jest także zweryfikowanie oraz uwzględnienie w działaniach inwestycyjnych lokalizacji korytarzy ekologicznych globalnych oraz lokalnych ułatwiających migrację zwierząt. Mając takie rozpoznanie możliwe jest zaproponowanie działań łagodzących i szukanie rozwiązań projektowych, które mają zminimalizować oddziaływania negatywne, bądź w przypadku konieczności skompensować straty w przyrodzie. Przykładem takich działań jest np. pozostawienie ogrodzenia bez podmurówki uniesionego nad gruntem o 15 cm umożliwiające swobodną migrację drobnych ssaków oraz płazów i gadów, co staje się standardem w wymaganiach stawianych w trakcie procedury środowiskowej dla planowanych inwestycjach fotowoltaicznych Należy pamiętać, że rozwiązania te aby były skuteczne muszą być dopasowane do faktycznych potrzeb i uwarunkowań lokalnych. Ostatnim elementem planu zarządzania bioróżnorodnością jest zwiększanie bioróżnorodności. Działanie to jest oderwane od bezpośrednich zaleceń wynikających z minimalizacji negatywnych oddziaływań ale może być traktowane jako zwiększające te minimalizacje bądź kompensacje. W przypadku fotowoltaiki wielkopowierzchniowej, realizowanej głównie na terenach porolnych, działaniem takim może być wprowadzanie odpowiedniego zasiewu terenu pomiędzy panelami. Tu bardzo ważnym jest dobór mieszanki roślin do panujących lokalnie warunków siedliskowych oraz dopasowanie do siedlisk i gatunków występujących w sąsiedztwie inwestycji. Niewłaściwym jest stosowanie niedopasowanej gatunkowo tzw. „łąki kwietnej”, która zarówno miksem gatunkowym jak i pochodzeniem nasion (bioróżnorodność genetyczna) może przynieść szkody w bioróżnorodności lokalnej. Również same zabiegi związane z nasadzeniami czy zasiewem czasami wymagają etapowania i rozłożenia w czasie. Warto tutaj także pamiętać, iż jeśli konieczne okaże się koszenie, należy przeprowadzać je w odpowiednich okresach, aby pozwolić roślinom na wypuszczenie nasion oraz aby unikać ingerencji w okres lęgowy ptaków.
Małgorzata Maliszewska
Business Developmnent and Sustainability Manager
Biorąc pod uwagę powyższe oraz bazując na dostępnych danych możemy przewidywać, iż w miejscach gdzie farmy słoneczne wdrażają zarządzanie ukierunkowane na środowisko przyrodnicze, można zauważyć wzrost bioróżnorodności dla różnych grup gatunków. Dobrym przykładem mogą być płazy, gdyż, zachowując odpowiednie działania minimalizujące na etapie realizacji inwestycji, zauważono kilka pozytywnych korzyści wynikających z budowy farmy, m.in.: eliminacja skażenia terenu pestycydami, zacienienie zapewniane przez panele fotowoltaiczne, zwiększenie różnorodności bazy pokarmowej. W skutek wymienionych aspektów płazy mogą utworzyć nowe korytarze migracyjne.
Reasumując, dobrze przygotowany plan zarządzania bioróżnorodnością wpływa na pozytywne postrzeganie inwestycji przez społeczność lokalną i inwestorów, jak również pomaga w efektywny sposób zachować a nawet zwiększyć bioróżnorodność czyniąc tym samym fotowoltaikę wielkopowierzchniową przyjazną środowisku.
Farmy słoneczne mogą się stać ważnym elementem krajobrazów rolniczych zapewniając pozyskanie energii z paneli fotowoltaicznych jednocześnie pozostawiając większość powierzchni ziemi na cele zarządzania przyrodą. Poprzez projektowanie przyszłych farm słonecznych w duchu partnerstwa z inwestorami farm słonecznych, rolnikami i ekologami zajmującymi się ochroną przyrody, możemy osiągnąć bardziej zrównoważone efekty dla środowiska, rolnictwa i przemysłu energetycznego.
[1] Nordberg Eric J., Schwarzkopf L., [2021], Designing solar farms for synergistic commercial and conservation outcomes
[2] Montag H., Parker G., Clarkson T. (2016). The Effects of Solar Farms on Local Biodiversity: A Comparative Study. Clarkson and Woods and Wychwood Biodiversity;
[3] Kazimirski P., (2019) CZY PŁAZY MOGĄ CZERPAĆ KORZYŚCI Z POWSTAJĄCYCH FARM FOTOWOLTAICZNYCH?, Wszechświat, t. 120, nr 4 ̶ 6/2019;
