Słowo krajobraz zapewne u każdego z nas budzi skojarzenia. Przychodzą nam na myśl piękne widoki górskie lub malownicze wsie położone wśród pól i łąk. Krajobrazy i sposób, w jaki je odbieramy, są kwestią mocno indywidualną i subiektywną, a zarazem społeczną i kulturową. Nie tylko osoba, która patrzy na krajobraz, oraz miejsce, z którego to robi, odgrywają przy tym duża rolę. Nasze zaplecze kulturowo-społeczne w takim samym stopniu wpływa na to, co uważamy za piękne, a co nie.
Trudno nam sobie wyobrazić, że człowiek nie zawsze postrzegał swoje ‘naturalne’ otoczenie jako krajobraz, na który warto patrzeć i z którego można czerpać przyjemność. Było ono głównie źródłem pożywienia oraz innych zasobów potrzebnych do życia. Jednocześnie stanowiło przestrzeń powiązaną z wierzeniami, wyobrażeniami i emocjami, jak na przykład strachem.
Z perspektywy świata zachodniego, krajobraz jako powszechnie znane pojęcie i zjawisko wywodzi się z późnego średniowiecza lub epoki renesansu. Właśnie wtedy powstały pierwsze dzieła sztuki obrazujące głównie otoczenie człowieka zwane pejzażami. Zaliczają się do nich widoki na miasta lub otwarte przestrzenie naturalne. Krajobraz jako element wartościowy, warty obserwacji i kontemplacji, wyłonił się zatem stosunkowo niedawno i jest pojęciem związanym z europejską tradycją myślową na pograniczu kultury i natury.
Dziś pojęcie krajobrazu wychodzi poza jego ulokowanie wyłącznie w dziedzinie estetyki. Stało się pojęciem wielopoziomowym, interdyscyplinarnym, które działa na pograniczu nauk przyrodniczych, społecznych i humanistycznych. Jest ono ponadto używane jako koncepcja służąca ochronie środowiska, która umożliwia łączenie wielu aspektów środowiskowych, przyrodniczych i kulturowych.
Zgodnie z tym podejściem, już nie tylko wzrok służy odbiorcom do postrzegania krajobrazu, lecz także inne zmysły, jak węch i słuch: hałas i nieprzyjemne zapachy stanowią takie same zagrożenia dla krajobrazu, jak element wizualny psujący harmonię i ład przestrzenny.
Karolina Kudra
Business Development Manager
Krajobraz w ubiegłych latach zyskał na znaczeniu także w Polsce. W 2005 roku została ratyfikowana Europejska Konwencja Krajobrazowa, sporządzona w 2000 r. przez Radę Europy. Zgodnie z art. 5, Polska zobowiązana jest m.in. do podjęcia działań na rzecz prawnego uznania krajobrazów, ustanowienia i wdrożenia polityki krajobrazowej oraz zintegrowania krajobrazu z własną polityką w zakresie planowania regionalnego i urbanistycznego.
W związku z tymi zobowiązaniami w 2015 roku powstała tak zwana ustawa krajobrazowa. W 2019 roku weszło w życie rozporządzenie w sprawie sporządzenia audytów krajobrazowych. Województwa mają czas do 2023 roku, aby sporządzić „inwentaryzację” istniejących krajobrazów, opisując przy tym ich stan oraz wyznaczając krajobrazy priorytetowe, o szczególnej wartości.
Ocena oddziaływania na krajobraz stanowi dziś także nieodłączną część procedury uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. W naszej działalności podejmujemy się tego zadania na podstawie rozumienia krajobrazu według Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, która podkreśla, iż „krajobraz jest ważną częścią jakości życia ludzi zamieszkujących wszędzie: w obszarach miejskich i na wsi, na obszarach zdegradowanych, jak również w obszarach o wysokiej jakości, na obszarach uznawanych jako charakteryzujące się wyjątkowym pięknem, jak i w obszarach pospolitych”.
