Komu przysługuje prawo do występowania na prawach strony w postępowaniu?
Kto ustala strony postępowania?
Co w sytuacji zmiany wariantu inwestycji?
Kiedy organizacja społeczna może włączyć się do postępowania?
Czy można wykluczyć organizację ekologiczną z procedury środowiskowej?

We wszelkich postępowaniach administracyjnych, związanych z oceną oddziaływania na środowiska planowanych przedsięwzięć, możliwość do występowania w charakterze strony przyznawana jest tym podmiotom, które posiadają interes prawny (art. 28 Kpa). Do ustalenia stron danego postępowania administracyjnego obowiązany jest organ prowadzący to postępowanie.

Kwestia identyfikacji interesu prawnego i stron powinna być za każdym razem rozważana w ramach konkretnej procedury. Status strony w sprawach o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach posiadają podmioty dysponujące tytułem prawnym do nieruchomości położonych w bezpośrednim sąsiedztwie zamierzonego przedsięwzięcia, gdyż będą narażone na jego oddziaływanie. W grupie tej, oprócz podmiotów posiadających prawo własności, mieścić się będą również władający nieruchomością posiadający inne prawa rzeczowe, swoim zakresem zbliżone do prawa własności.

Oprócz osób posiadających prawa rzeczowe do nieruchomości położonych w bezpośrednim sąsiedztwie stronami w postępowaniu w sprawie wydania decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych będą również osoby posiadające prawa rzeczowe do nieruchomości mieszczących się w zasięgu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia. W odniesieniu do obu tych grup status strony przysługiwać będzie tym podmiotom, w których prawa (wynikające z dotychczasowego sposobu zagospodarowania nieruchomości, planu zagospodarowania przestrzennego lub ewentualnie innych przepisów) będą godziły oddziaływania powstałe na skutek realizacji przedsięwzięcia.

Strony określa się dla wariantu realizacyjnego inwestycji. Jeśli w toku procedury nastąpi zmiana wariantu, postępowanie wobec stron objętych oddziaływaniem z nieaktualnego wariantu podlega umorzeniu , a status strony uzyskają podmioty, na które będzie oddziaływać nowy wariant inwestycji. Osobom posiadającym prawo do nieruchomości położonych poza strefą oddziaływania przedsięwzięcia nie przysługuje przymiot strony postępowania.

Kiedy w postępowanie może włączyć się organizacja ekologiczna?

Na zasadach określonych w art. 44 ust. 1 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko(Zwana dalej Ustawą OOŚ) do udziału w postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania na środowisko może być również dopuszczona organizacja ekologiczna, a na podstawie art. 31 Kpa – organizacja społeczna. Zgodnie z zawartą w ustawie OOŚ definicją organizacja ekologiczna to organizacja społeczna, której celem statutowym jest ochrona środowiska (art. 3 ust. 1 pkt 10 ustawy OOŚ). Jeśli zgłosi ona chęć uczestnictwa w postępowaniu o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, w ramach którego zapewnia się udział społeczeństwa, i powoła się na swoje cele statutowe, należy jej przyznać status podmiotu na prawach strony (na każdym etapie postępowania).

Uprawnienia stron postępowania i organizacji ekologicznych

Stronom postępowania przysługują określone prawa. Zgodnie z artykułem 10 § 1 Kpa organy administracji publicznej są zobowiązane zapewnić im czynny udział w każdym stadium procedury, a przed wydaniem decyzji umożliwić wypowiedzenie się w sprawie zebranych dowodów i materiałów. W przypadku oceny oddziaływania na środowisko oznacza to, że strony muszą dowiedzieć się o:
• wszczęciu procedury;
• nałożeniu bądź odstąpieniu od obowiązku przeprowadzenia oceny (tylko w przypadku przedsięwzięć mogących potencjalnie oddziaływać na środowisko);
• określeniu zakresu raportu (tylko dla przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, jeśli ten etap został przeprowadzany);
• wystąpieniu o uzgodnienie i opinię (zgodnie z art. 106 § 2 Kpa);
• uzgodnieniu i opinii w sprawie warunków realizacji przedsięwzięcia;
• wydaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach lub innych orzeczeń kończących ocenę oddziaływania na środowisko.

W praktyce strony powiadamia się o poszczególnych stadiach procedury, przesyłając stosowny dokument pocztą ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru (tzw. zwrotką) lub za pomocą obwieszczenia (jeśli zgodnie z art. 74 ust. 3 ustawy OOŚ jest ich więcej niż 20).

Prawo do odwołania i zaskarżenia decyzji środowiskowej

Nawet jeśli organizacja ekologiczna nie brała udziału w procedurze na prawach strony, to i tak przysługuje jej prawo wniesienia odwołania od decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (a także od innych decyzji kończących ocenę oddziaływania na środowisko), wydanej w postępowaniu, w ramach którego przeprowadzono postępowanie z udziałem społeczeństwa (o ile jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji) i następuje w terminach zastrzeżonych dla stron i podmiotów na prawach stron biorących udział w postępowaniu. W postępowaniu odwoławczym organizacja uczestniczy na prawach strony (nabywa je automatycznie, wnosząc odwołanie). Analogiczne uprawnienia będą przysługiwały organizacjom ekologicznym w procesie zaskarżania decyzji (wydanej z udziałem społeczeństwa) do sądu administracyjnego. Jeżeli powołają się one na swoje cele statutowe, będą mogły wnieść skargę na decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach (lub na inną), nawet jeśli nie brały udziału w jej wydawaniu (art. 44 ustawy OOŚ) – jeżeli wniesienie skargi następuje w terminach zastrzeżonych dla stron i podmiotów na prawach stron biorących udział w postępowaniu.

Nadużycia organizacji ekologicznych

W dotychczasowej praktyce organizacje ekologiczne, szeroko wykorzystywały możliwość włączania się w postępowanie poprzez samo wniesienie odwołania. Do wniesienia odwołania nie było i nie jest wymagane ani wcześniejsze składanie uwag przy opracowywaniu raportu, ani uczestnictwo w konsultacjach społecznych. Nawet jeżeli odwołanie takich podmiotów nie było uwzględniane przez organ odwoławczy („zastrzeżenia strony co do raportu nie mogą być gołosłowne”), to skutecznie spowalniało proces inwestycyjny. Więcej

Czy można wykluczyć organizację ekologiczną z procedury środowiskowej?

Pewną tamę dla tych praktyk postawiła dopiero nowelizacja ustawy OOŚ dokonana ustawą z dnia 11 lipca 2014 r. (Dz. U. z 2014 r., poz. 1133) wchodząca w życie z dniem 1 stycznia 2015 r. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 44 ust. 1 ustawy OOŚ, warunkiem uzyskania statusu podmiotu na prawach strony przez organizację ekologiczną, jest prowadzenie przez nią działalności statutowej w zakresie ochrony środowiska lub ochrony przyrody przez minimum 12 miesięcy przed dniem wszczęcia postępowania. Taka zmiana jest zgodna z praktyką większości państw europejskich, które stosują ograniczenia w swobodnym dostępie organizacji ekologicznych do udziału w postępowaniach – organizacje, które nie istniały przed rozpoczęciem postępowania są pozbawiane możliwości uczestniczenia w postępowaniu. Luksemburg i Szwecja pozwalają na udział w postępowaniu organizacjom istniejącym co najmniej od 3 lat, a Portugalia wymaga by taka organizacja liczyła przynajmniej 100 członków.

Jeżeli podczas procedur środowiskowych pojawi się u Państwa konflikt z organizacją ekologiczną zapraszamy do kontaktu z nami, w sprawach zarówno merytorycznych jak i administracyjnych. Niestety bardzo dużo protestów organizacji społecznych i ekologicznych nie jest związanych z faktycznym działaniem pożytku publicznego, a celuje w interesy pojedynczych osób.

mgr Sylwia Cygan
Specjalista ds. ocen oddziaływania na środowisko