Rysunek 1 Dąb bezszypułkowy przed realizacją inwestycji (wymiana nawierzchni ulicy)- po lewej (2013), ten sam dąb w 2019 roku. (Źródło zdjęć google maps, własne)
To co pod ziemią
Co to jest drzewo? Pozornie banalne pytanie, nie powinno sprawić kłopotu z odpowiedzią nawet przedszkolakowi. Według Ustawy o ochronie przyrody drzewo to „wieloletnia roślina o zdrewniałym jednym pędzie głównym (pniu) albo zdrewniałych kilku pędach głównych i gałęziach tworzących koronę w jakimkolwiek okresie podczas rozwoju”.
Obowiązująca w polskim prawie definicja zakłada, że drzewo składa się z pnia i korony, pomijając całkowicie jedną z najważniejszych dla funkcjonowania rośliny części – korzenia.
Oprócz uszkodzenia korony, to właśnie zniszczenia w obrębie korzeni są najczęstszą przyczyną zamierania drzew. Do zniszczeń dochodzi najczęściej w procesie nieprawidłowo przeprowadzonych robót budowlanych, zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie drzew. Oszacowanie uszkodzeń jest bardzo problematyczne, gdyż po zakończonych pracach korzenie najczęściej są bardzo szybko zasypywane. Skutek w postaci zamierania i osłabienia może nastąpić na przestrzeni kolejnych kilku lat. Drzewa ze względu na swoją długowieczność reagują wolno na większość czynników stresogennych. Kiedy po kilku latach widzimy uschnięte, chore (np. zaatakowane przez grzyby) lub martwe drzewo najczęściej nie wiążemy tego z trwającą w tym miejscu kilka lat wcześniej inwestycją budowy chodnika, jezdni lub nowej nawierzchni. Kolejnym efektem zniszczeń korzeni jest zaburzenie stabilizacji drzewa w podłożu. Korzenie swoją masą winny równoważyć masę części nadziemnej. Wszelkie braki w bryle korzeniowej powodują destabilizację drzewa co w konsekwencji może prowadzić do zwiększenia podatności na wyłamania podczas silnego wiatru. Dla przykładu warto przyjrzeć się soliterom, rosnącym samotnie na otwartych terenach. Drzewa te dzięki dogodnemu siedlisku rosną swobodnie, wytwarzając masywną koronę i szeroko rozpostarty system korzeniowy – dzięki czemu są mocno zakotwiczone w podłożu i odporne na silny wiatr.
Aby skutecznie chronić drzewa, które znajdują się na terenach inwestycyjnych warto powołać inspektora nadzoru dendrologicznego. Fachowa opieka dendrologiczna podczas robót budowlanych pozwoli skutecznie zapobiec wielu błędom, które w konsekwencji mogłyby by zagrażać kondycji drzew a co za tym idzie stwarzać w przyszłości niebezpieczeństwo dla znajdujących się w ich pobliżu osób. Warto zaznaczyć, że ochrona drzew powinna rozpocząć się już na etapie projektowania inwestycji. Uwzględnienie istniejących drzew podczas procesu projektowania oraz wdrożenie rozwiązań które pozwoliły by na uniknięcie kolizji są najlepszą formą ochrony. Należy pamiętać i uczulać zarówno inwestorów jak i wykonawców, iż zaniedbania w postaci uszkodzenia drzew podczas realizacji inwestycji to przede wszystkim ogromne ryzyko dla ludzi.
Dodatkowo zniszczenie drzewa podlega także karze pieniężnej. Kara ta nakładana jest na faktycznego sprawcę zniszczenia wobec czego w dużej mierze to właśnie wykonawcy ponoszą tę odpowiedzialność.
